Goodbye Lenin (Avanti, december 2007)

De Oost-Duitse Christiane krijgt een hartaanval en belandt in een coma. Wanneer ze wakker wordt, is de Muur gevallen en is Duitsland herenigd. Omdat elke schok fataal zou kunnen zijn, besluit haar zoon Alex om alles te verzwijgen en de DDR voort te laten leven in haar slaapkamer. Hij wordt steeds fanatieker en creëert een ideaalbeeld van de socialistische staat: vluchtelingen uit het westen krijgen onderdak, Alex’ jeugdheld wordt de nieuwe leider enzovoort.
Goodbye Lenin toont de Ostalgie die leeft bij de inwoners van de voormalige Duitse Democratische Republiek, de heimwee naar hun vroegere leven. De val van het socialisme
veroorzaakte namelijk een grote werkloosheid en de vernietiging
van de Oost-Duitse cultuur; vertrouwde
merken verdwenen van de ene dag op de andere uit de rekken. Maar de staat waar ze aan terug denken heeft nooit bestaan, het is het ideaal dat Alex voor zijn moeder heeft geschapen, en waar hij zelf in begint te geloven. De waarheid is dat Christiane haar hartaanval kreeg toen ze haar zoon zag in een protestmars tegen de corrupte overheid en de bijhorende tirannie.
Haar grote liefde voor de Partij
blijkt uiteindelijk ook een leugen: toen Alex’ vader naar het westen vluchtte, was het de bedoeling dat zijn gezin mee zou gaan. Uit schrik voor de veiligheid van haar kinderen, blijft Christiane in het oosten en “trouwt ze met de Partij”.
De misleiding is compleet als ze achter de waarheid komt, maar het niet onthult aan Alex, zodat hij gelukkig is voordat zij sterft.
Ondanks de vele komische noten, zoals Alex en zijn vriend die een nieuwsbericht maken om te verklaren
waarom er opeens reclame voor Coca-Cola buiten het raam van zijn moeder verschijnt, is dit een redelijk
diepgaande film. De negatieve kanten van zowel de communistische
als de kapitalistische cultuur worden onverfraaid getoond, door o.a. authentieke beelden van de val van de Berlijnse Muur en door de veranderingen
te tonen die de Wende bracht voor de gewone mensen. Symboliek is ook mooi verweven in de plot, zoals het beeld van Lenin dat wordt weggevlogen per helikopter,
en ogenschijnlijk zijn hand uitsteekt
naar Christiane, een redelijk letterlijke interpretatie van de titel.
Alex doet zijn best om nieuwe producten
in oude conserven over te gieten en oude kleding te blijven dragen. Vandaag worden een aantal Oost-Duitse merken terug gemaakt, vanwege de Ostalgie. Ook producten
die doen terugdenken aan de Sovjetunie zijn tegenwoordig populair.
Het is ironisch hoe de nostalgie voor het communisme wordt gebruikt
door oerkapitalistische instellingen.
Ook hier speelt de film op in: schoolkinderen doen zich voor als “Pioniers” en zingen socialistische liedjes aan het bed van Christiane, maar vragen er wel twintig mark voor.
Uiteindelijk gaat de film niet alleen over de DDR, maar ook over hoe Alex volwassen wordt, een relatie begint met de verpleegster Lara, op zoek gaat naar zijn vader en zijn blijvende
interesse voor de ruimtevaart.
Christiane sterft vredig, niet omdat Oost-Duitsland nog zou bestaan, maar omdat ze beseft wat haar zoon voor haar heeft gedaan, hoe hij gegroeid is. Christiane en Alex geloofden in de leugen van het ideaal dat ze zelf hadden opgezet, maar juist daarin schuilt het echte socialisme, in hun visie van een wereld waar iedereen het goed heeft en in hun onbaatzuchtige zorg voor elkaar. De realiteit is veel complexer en harder, maar er valt alleszins nog wat te leren van deze film, zeker met oog op de rechtse regering die ons (waarschijnlijk) te wachten staat.